Phân biệt công ty đại chúng, công ty niêm yết và công ty chưa niêm yết

1. Phân biệt công ty đại chúng, công ty niêm yết và công ty chưa niêm yết

Công ty đại chúng, công ty niêm yết, công ty chưa niêm yết đều là công ty cổ phần. Ba thuật ngữ này thường dùng để gọi tắt cho công ty cổ phần đại chúng, công ty cổ phần niêm yết, công ty cổ phần chưa niêm yết. Chúng đều mang các đặc điểm của một công ty cổ phần thông thường nhưng vẫn sẽ có điểm khác biệt nhất định. 

Công ty đại chúng được xác định dựa trên quy mô vốn hoặc xác định dựa trên hoạt động chào bán chứng khoán ra công chúng (xem chi tiết ở phần dưới). Khi một công ty cổ phần trở thành công ty đại chúng không đồng nghĩa với việc cổ phiếu của công ty đó được niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán mà sẽ phải đáp ứng thêm các điều kiện nghiêm ngặt theo quy định của pháp luật về chứng khoán. Do đó, công ty đại chúng bao gồm 2 loại: công ty đại chúng đã niêm yết và công ty đại chúng chưa niêm yết. 

Công ty cổ phần niêm yết chứng khoán (hay còn gọi là công ty niêm yết) là công ty được Ủy ban chứng khoán cho phép đưa chứng khoán vào danh mục chứng khoán có đủ tiêu chuẩn giao dịch tại thị trường giao dịch tập trung (Sở giao dịch chứng khoán). Nói cách khác, công ty niêm yết đã đăng ký niêm yết cổ phiếu của mình trên sàn giao dịch chứng khoán. Cổ phiếu được giao dịch công khai trên sàn giao dịch, cho phép nhà đầu tư mua bán cổ phiếu một cách dễ dàng.

Công ty chưa niêm yết (hay còn gọi là công ty cổ phần chưa niêm yết chứng khoán) là công ty cổ phần đã được phát hành cổ phiếu nhưng vẫn chưa được niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán. Công ty cổ phần chưa niêm yết các yêu cầu về công khai thông tin nhẹ nhàng hơn so với công ty cổ phần niêm yết. Cổ phiếu chưa niêm yết tuy mang lại nhiều lợi nhuận nhanh chóng nhưng lại tiềm ẩn rủi ro cao. 

2. Hiểu đúng về công ty đại chúng

Theo quy định tại khoản 1 Điều 35 Luật chứng khoán, công ty đại chúng là công ty cổ phần thuộc một trong hai trường hợp sau đây:

• Là công ty có vốn điều lệ đã góp từ 30 tỷ đồng trở lên và có tối thiểu là 10% số cổ phiếu có quyền biểu quyết do ít nhất 100 nhà đầu tư không phải là cổ đông lớn nắm giữ
• Là công ty đã thực hiện chào bán thành công cổ phiếu lần đầu ra công chúng thông qua đăng ký với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước theo quy định tại khoản 1 Điều 16 của Luật này

Như vậy, theo định nghĩa trên, công ty đại chúng cũng là công ty cổ phần nên còn được gọi  là công ty cổ phần đại chúng. Về bản chất, công ty đại chúng mang đầy đủ các đặc điểm của một công ty cổ phần nhưng khác ở chỗ là việc thành lập công ty cổ phần thông thường chỉ cần từ 3 cổ đông trở lên. Trong khi đó, để thành lập công ty cổ phần đại chúng phải đáp ứng 1 trong 2 điều kiện sau đây:

- Vốn điều lệ từ 30 tỷ đồng trở lên, có ít nhất 100 nhà đầu tư không phải là cổ đông lớn nắm giữ 10% số cổ phiếu có quyền biểu quyết, có nộp hồ sơ đăng ký công ty đại chúng tại Ủy ban Chứng khoán Nhà nước. 

- Thực hiện chào bán thành công cổ phiếu lần đầu ra công chúng, việc chào bán phải được đăng ký với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước.

Hồ sơ đăng ký thành lập công ty đại chúng bao gồm:

• Điều lệ công ty theo quy định của pháp luật về doanh nghiệp;  
• Bản sao có chứng thực Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh;  
• Thông tin tóm tắt về mô hình tổ chức kinh doanh, bộ máy quản lý và cơ cấu cổ đông (theo mẫu);  
• Báo cáo tài chính năm gần nhất được kiểm toán bởi một công ty kiểm toán độc lập. 

Cơ quan thực hiện: Ủy ban Chứng khoán Nhà nước - Bộ tài chính

3. Hiểu đúng về công ty niêm yết

Công ty niêm yết (hay công ty cổ phần niêm yết chứng khoán) là công ty cổ phần đã phát hành cổ phiếu trên sàn giao dịch chứng khoán, nhà đầu tư có thể mua bán giao dịch công khai. Công ty niêm yết sẽ phải chịu sự quản lý chặt chẽ của nhà nước, tuân thủ các quy định pháp lý nghiêm ngặt về công khai thông tin. 

Ví dụ về công ty niêm yết: Vinamilk (VNM),Vietcombank (VCB)

Đặc điểm của công ty niêm yết:

• Cổ phiếu được giao dịch công khai: Cổ phiếu của công ty niêm yết được giao dịch trên sàn giao dịch chứng khoán, cho phép nhà đầu tư mua bán cổ phiếu một cách dễ dàng và minh bạch.
• Tuân thủ quy định nghiêm ngặt: Công ty niêm yết phải tuân thủ các quy định pháp lý nghiêm ngặt về công khai thông tin, minh bạch tài chính, quản trị doanh nghiệp, huy động vốn, v.v.
• Minh bạch thông tin: Công ty niêm yết phải công bố thông tin tài chính định kỳ, thông tin về hoạt động kinh doanh, thông tin về quản trị doanh nghiệp, v.v. cho nhà đầu tư.
• Dễ dàng huy động vốn: Khi trở thành công ty niêm yết, công ty có thể huy động vốn nhanh chóng, dễ dàng từ việc phát hành cổ phiếu do tính minh bạch và thanh khoản cao cùng uy tín của công ty niêm yết trên thị trường.

4. Hiểu đúng về công ty chưa niêm yết

Công ty chưa niêm yết (hay công ty cổ phần chưa niêm yết chứng khoán) là công ty cổ phần đã được phát hành cổ phiếu nhưng vẫn chưa được niêm yết cũng như giao dịch trên sàn giao dịch chứng khoán. Nói cách khác, đây là doanh nghiệp chưa đăng ký niêm yết cổ phiếu của mình trên sàn giao dịch chứng khoán.

Đặc điểm của công ty chưa niêm yết:

• Cổ phiếu của công ty chưa niêm yết không được giao dịch công khai trên thị trường. 
• Đối với công ty chưa niêm yết, các yêu cầu về công khai thông tin nhẹ nhàng hơn so với công ty đã niêm yết nhưng lại khó huy động vốn từ công chúng.
• Công ty chưa niêm yết thường có quy mô nhỏ hơn và chưa đáp ứng đủ các yêu cầu để niêm yết. 
• Công ty chưa niêm yết vẫn có thể huy động vốn từ các nhà đầu tư riêng lẻ hoặc thông qua các kênh khác.

Tuy nhiên, giao dịch cổ phiếu chưa niêm yết tiềm ẩn nhiều ro bởi công ty không phải tuân thủ các quy định nghiêm ngặt về công khai thông tin như công ty niêm yết. Các nhà đầu tư phải hết sức cẩn thận khi đầu tư vào cổ phiếu chưa niêm yết, cần tìm hiểu kỹ càng về thông tin của người bán.